پرهیز از غیبت کردن

تعریف غیبت:

     غیبت عبارتست از این که کسی پشت سر برادر و یا خواهر مسلمان خود،در حضور دیگری و یا دیگران بدی او را بگوید،به گونه ای که اگر او آن را بشنود آزرده خاطر شود.

پیامبر اکرم “ص”فرمود:آیا می دانید غیبت چیست؟ فرمود:غیبت آن است که یاد کنی برادر خود را به چیزی ناخوشایند اوست.اگر در وجود آن شخص چیزی گفتید که باشد غیبت است و اگر نباشد به او بهتان زده ای.  

از روایات معلوم میشود که غیبت شامل مواردی چون ذکر نقصی درمسلمان یا نقصانی در رفتار وی باشد و حتی گفتن مطلبی مانند :کلاهش بزرگ است، بینی اش کج است یا… حرام است. 

غیبت از نگاه آیات قرآن مجید: در قرآن نیز آیات متعددی در مذمت غیبت بیان شده است که آیه ذیل یکی از آن آیه ها میباشد:   هیچ یک از شما غیبت دیگری را نکند. آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟البته معلوم است که ازآن تنفر دارید.پس از خدا بترسید که همانا خدا توبه پذیر ورحم کننده است(سوره حجرات.آیه12)

برای این مفهوم، هر چند تعاریف متعددی در منابع لغوی، اخلاقی و فقهی ذکر شده است، اما وجه مشترک همه این تعاریف، قطع نظر از خصوصیاتی که به اقتضاء نوع نگرش و ماهیت تحلیل مورد نظر مطرح شده، عیب‏جویی و اظهار عیوب افراد در غیاب ایشان است، عیوبی که افراد عادتا از اطلاع‏یابی و افشای آن توسط غیر احساس شرمندگی می‏کنند و به طور طبیعی به چنین کاری راضی نیستند.

برخی از فقها در تعیین مصادیق و بیان احکام غیبت، افراد بیگانه (اعم از سایر فرق مسلمین، کفار و مشرکین) را مشمول حریم اخلاقی نمی‏دانند، و بر غیبت ایشان، حکم حرمت‏بار نمی‏کنند . به عبارت دیگر، در این مقوله همچون سایر مقولات اخلاقی، دو نوع سوگیری ارزشی وجود دارد; عده‏ای با تکیه بر مبنای خاص گرایی تنها نسبت‏به خودی‏ها (برادران ایمانی) احساس تعهد اخلاقی و تعلق خاطر مشترک را الزام می‏کنند، از این‏رو، افراد غیر عضو از شمول ارزش‏های اخلاقی مستثنی هستند و از ارزش‏ها و اعتبارات ویژه خودی‏ها (شیعیان مؤمن) محروم‏اند .(ر . ک . منابع فقهی، بخش مکاسب محرمه، بحث غیبت). عده‏ای نیز با تکیه بر مبنای عام‏گرایی، هیچ نوع خصوصیت ویژه‏ای را در صدق تعریف یا در فرد مغتاب لحاظ نکرده‏اند و علی الظاهر، همگان را (به استثنای کسانی که بواسطه تجاهر به فسق و آلودگی‏های آشکار، حرمت اخلاقی خویش را لکه‏دار کرده‏اند) مشمول حریم اخلاقی می‏دانند . از این رو، مخالفان و کفار نیز هر چند از نظر اعتقادی بیگانه تلقی می‏شوند اما نظر به کرامت ذاتی انسان، رعایت مصالح جمعی، اقتضائات زندگی اجتماعی، ضرورت و مطلوبیت تسامح در این خصوص و . . . از حرمت اخلاقی برخوردارند و همگان جز در موارد خاص، باید آن را مراعات کنند .

غیبت مجاز :

غیبت کردن از کسى که فسقش آشکار باشد نه پنهانی، مثل این که ظرف شراب را آشکارا در خیابان و بازار به دست گرفته، بیاشامد،‌ همچنین کسى که پرده حیا را انداخته، در حضور مردم از گناه کردن حیا نمى کند، . قدر مسلّم جواز غیبت، گناهى است که آشکارا به جا مى آورد. امام صادق (ع)می فرماید: هرگاه فاسق به فسق خود تظاهر نماید احترامی ندارد وغیبت او جایز است.

                                                                                                    وسایل الشیعه ج 8ص605